Een beetje chance

Ik sta hier rijkelijk laat met mijn nieuwjaarscolumn, en dan weet ik nóg niet wat ik u moet toewensen. Vrede en geluk, zeggen ze. Maar dat zijn zeldzame goederen geworden, daar moet je niet mee morsen. Overal heerst immers kommer en kwel en uit frustratie gaan velen een potje schelden op de anderen. Het lijkt me niet bepaald een recept voor vrede op aarde. Of ik u nu een ouderwetse nieuwjaarsbrief op rijm stuur, of een postkaartje met glittersterren en knallende champagnekurken, het zal wel niemand uit de brand helpen. Laat staan door de volgende coronagolf loodsen, laat staan door het volgende jaar.

Dus zoek ik het in een voorzichtiger register en wens ik u allemaal ‘een beetje chance in 2022’. Vlamingen begrijpen perfect wat ik bedoel. Chance is de meevaller van iemand die geen geluk verwacht. Het is de toevalstreffer waar je geen recht op hebt. Geluk kun je zoeken; op chance kun je alleen maar hopen. Het is ook tijdelijker dan geluk. ‘Nog een chance dat ze niet thuis was toen die boom op haar dak viel.’ En het is bescheidener: ‘Chance dat ik nog een brood in huis heb.’ Soms zit er ook een klein dreigement in dat toeval: ‘Ge hebt chance dat ik uw vader ken, of ik had de politie gebeld.’

Chance is natuurlijk Frans van oorsprong, en dichtere familie van kans dan van geluk. In de meeste Vlaamse dialecten heeft het wortel geschoten en de Franse klank is er wat vanaf geschuurd. Wie verdacht veel chance heeft in zijn leven, is daar ook een chançard (‘sjansaar’) of een chanseur geworden. De Nederlandse uitdrukking sjans hebben (= succes hebben bij het flirten) is in Vlaanderen dan weer onbekend. Hier hopen vrijers op touche (‘toesj’).

Heb je een onwaarschijnlijke gelukstreffer gehad of een hele avond geluk, bijvoorbeeld in een spel, dan heb je in Vlaanderen hoerenchance. Dat woord kennen ze in het Duits als Hurenglück, maar de etymologie is verder onzeker. Misschien gaat het om prostituees die veel klanten trekken, misschien gaat het om prostitutie als een gevaarlijk beroep. Of misschien moeten we er alleen maar een versterkend voorvoegsel in zien, zoals in oerdegelijk of oerangst.

Een onrechtvaardige hoeveelheid hoerenchance wens ik mijn vrienden en kennissen niet eens. Gewoon de huiselijke portie die van pas komt om weer een jaartje leven aan te kunnen. En als ze daar niet op kunnen rekenen, ja, dan moeten ze maar hun gezond verstand gebruiken. Dat wens ik ze ook van harte toe.