Categorieën
Meertalig

Vijfhonderd jaar Nederlandse Wat & Hoe-gidsen

Van oudsher worden er binnen de Lage Landen veel talen gesproken, want de ligging aan de Noordzee vormt een knooppunt van handel, cultuur en industrie. Kennis van vreemde talen wordt hier dan ook al eeuwen belangrijk geacht voor handelaren, diplomaten, kunstenaars en voor iedereen die zijn wereldbeeld verlangde te vergroten. Die vreemde talen moesten worden…

Categorieën
Woorden weten alles

Waarom woorden sterven

In zijn allerlaatste column voor het Instituut voor de Nederlandse Taal staat Ludo Permentier stil bij stervende woorden.

Categorieën
WoordHoek

Toedeledokie

In deze laatste WoordHoek voor het Instituut voor de Nederlandse Taal besteedt Ewoud Sanders aandacht aan het woord toedeledokie. Vanaf januari wordt WoordHoek vervolgd op ENSIE.nl.

Categorieën
WoordHoek

Sorry voor de voorgenomen excuses

De kans is groot dat de Nederlandse overheid excuses zal moeten aanbieden voor de ondoordachte manier waarop zij op 19 december excuses wilde aanbieden voor het slavernijverleden.

Categorieën
WoordHoek

Slavernijverleden

Het is veelzeggend hoe lang het duurde voordat het woord slavernijverleden opgang maakte, stelt Ewoud Sanders.

Categorieën
Woorden weten alles

Vlaams in één les

De informele omgangstaal (tussentaal) rukt op in Vlaanderen. Ludo Permentier legt de belangrijkste kenmerken bloot.

Categorieën
WoordHoek

Boerenprotest

In een van de laatste afleveringen van WoordHoek bij het Instituut voor de Nederlandse Taal staat Ewoud Sanders stil bij de geschiedenis van een woord dat het afgelopen jaar veel stof deed opwaaien: boerenprotest.

Categorieën
WoordHoek

Steenkolenengels

“We can come an end’’, de WK-voorspelling van Louis van Gaal, is een voorbeeld van steenkolenengels. Waar komt die kwalificatie vandaan?

Categorieën
Woorden weten alles

Wantrouw het narratief

Ludo Permentier vraagt zich af waarom elk standpunt vandaag een ‘narratief’ moet heten.

Categorieën
WoordHoek

Geitenpaadje

Dankzij de problemen met de stikstofuitstoot kent het woord geitenpaadje momenteel een flinke opleving.

Categorieën
WoordHoek

Leugenbankje

Soms leert Ewoud Sanders een woord dat hij wil onthouden, zoals leugenbankje.

Categorieën
Woorden weten alles

Er is iets gebeurd

Een groot volksfeest waar na afloop iedereen moe maar tevreden naar huis keert is blijkbaar geen gebeurtenis, merkt Ludo Permentier op. Er moeten doden vallen.

Categorieën
WoordHoek

Mandarijntje

Het mandarijntje is vooral in deze tijd van het jaar een veel gegeten vrucht. Maar hoe komen wij aan het woord mandarijntje?

Categorieën
Woorden weten alles

Vergelding of wraak?

Rusland bestookt Kiev met drones. Is dat vergelding of is dat wraak, vraagt Ludo Permentier zich af.

Categorieën
WoordHoek

Houdbaar­heidsdatum

Het woord houdbaarheidsdatum gaat al een tijdje ook over heel andere dingen dan voedsel en medicijnen.

Categorieën
WoordHoek

Kletsica

Vooral journalisten hadden lang een zwak voor het woord kletsica, zo ontdekte Ewoud Sanders.

Categorieën
Woorden weten alles

Bang voor het a-woord?

Mogen we het a-woord nog wel gebruiken, vraagt Ludo Permentier zich af.

Categorieën
WoordHoek

Kanonnenvoer

Vanwege de oorlog in Oekraïne lezen en horen we het steeds vaker: het cynische woord kanonnenvoer. De frequentie ervan zal toenemen, voorspelt Ewoud Sanders.

Categorieën
WoordHoek

Landverrader

Ineens dook het scheldwoord landverrader op. Ewoud Sanders verdiepte zich in de geschiedenis.

Categorieën
Woorden weten alles

Bijziend voor beperkingen

Dat zelfs hardnekkige krantenlezers de term validisme niet kennen, is veelbetekenend, zegt Ludo Permentier.

Categorieën
WoordHoek

Complotdenker

De taal van complotdenkers is interessant. Taalfouten maken is juist goed, want dat maakt teksten extra BETROUWBAAR!!

Categorieën
WoordHoek

Energieoorlog leidt tot horrorwinter

Het woord energieoorlog is snel terrein aan het winnen. Het gaat om een oorlog die zal leiden tot een horrorwinter.

Categorieën
Woorden weten alles

Foert

Zalig de mensen die foert kunnen zeggen, zegt Ludo Permentier. Ze weigeren zich nog langer te bekreunen om wat van hen wordt verwacht en doen hun eigen zin.

Categorieën
WoordHoek

Crisis!

Dat er in Nederland momenteel uitzonderlijk veel crisissen heersen, is goed terug te zien in onze woordenschat.

Categorieën
Woorden weten alles

Weg met die stress

In zijn laatste column voor de zomer zoekt Ludo Permentier een mooi, kort en duidelijk alternatief voor stressen.

Categorieën
Woorden weten alles

Een besmettelijk prikje

Nieuw en infectueus: needle spiking.

Categorieën
WoordHoek

Couranten Corpus is een goudmijn

Goed nieuws voor mensen die, zoals Ewoud Sanders, een zwak hebben voor oud nieuws: de grootste verzameling 17e-eeuwse Nederlandse kranten is sinds kort geavanceerd te doorzoeken.

Categorieën
WoordHoek

Haagse gehaktdag

Wie heeft de gehaktdag uitgevonden en was het altijd woensdag gehaktdag?

Categorieën
Woorden weten alles

Stop de camionettisering

Twee derde van alle goederen die in België onderweg zijn, zit in een camionette.

Categorieën
WoordHoek

Onderhoudend in katzwijm

Je leven lang blijf je woorden en uitdrukkingen leren, ondervindt Ewoud Sanders.

Categorieën
Woorden weten alles

Alles begint bij luisteren

Luisteren staat tot horen zoals kijken tot zien en tasten tot voelen.

Categorieën
WoordHoek

Komboffie

Het woord komboffie heeft geringe overlevingskansen. Extra reden om het te blijven gebruiken, vindt Ewoud Sanders.

Categorieën
WoordHoek

Kiezen tussen pest en cholera

Kiezen tussen twee kwaden: in Frankrijk en in Vlaanderen hebben ze daarvoor een mooie uitdrukking. Die soms tot onduidelijkheid kan leiden, dat wel.

Categorieën
Woorden weten alles

Geen excuus voor bidon collé

Wielerwoorden zijn opvallend vaak negatief, merkt Ludo Permentier. Waar zou dat door komen?

Categorieën
WoordHoek

Krijg de klere! Val dood!

Wat zei die Oekraïense grenswacht op Slangeneiland nu precies tegen dat Russische oorlogsschip? En waarom zijn hier zoveel verschillende vertalingen van?

Categorieën
WoordHoek

Oorlogsmoe

Hoewel oorlogsmoe een betrekkelijk jong woord is, gaat het verschijnsel ver terug.

Categorieën
Woorden weten alles

Nooit ten einde

De lange geschiedenis van Van Dale schemert nog steeds in de definities door.

Categorieën
WoordHoek

Kletskoek

In welke volgorde zijn de woorden kletskoek, kulkoek, lariekoek, leuterkoek en lulkoek ontstaan?

Categorieën
WoordHoek

Escalatie

Wie vreest voor escalatie moet zich niet verdiepen in de geschiedenis van het woord.

Categorieën
Woorden weten alles

Trap niet in propaganda

Russen, nazi’s, katholieken: over de oorsprong van propaganda.

Categorieën
WoordHoek

De nieuwe Dikke Van Dale

Morgen wordt in Den Haag de nieuwe editie van de Dikke Van Dale gepresenteerd. De vraag is hoeveel jongeren er nog gebruik van maken.

Categorieën
WoordHoek

Russische toestanden

Wat je overal zeker moet zien te voorkomen is: Russische toestanden. Dat is al heel lang zo.

Categorieën
Woorden weten alles

Raak de oligarchen

Sinds wanneer kennen we oligarchen?

Categorieën
WoordHoek

Poetins oorlog

Onder welke naam zal de Russische invasie van Oekraïne in de geschiedenisboeken terechtkomen? En waarom dateert de aanduiding Derde Wereldoorlog al van vóór WO II?

Categorieën
WoordHoek

Molotovcocktail

In Oekraïne worden ze nu op grote schaal door de bevolking geproduceerd: molotovcocktails. Waar komt dit woord vandaan?

Categorieën
Woorden weten alles

Niet oké

Het gedrag is het niet, maar het woord wel: oké.

Categorieën
WoordHoek

De koloniale dekolonisatieoorlog

Waarom bestaan er zoveel verschillende namen voor de onafhankelijkheidsoorlog van Indonesië? En waarom wordt nu bij de erkenning van systematisch extreem geweld het woord oorlogsmisdaad vermeden?

Categorieën
WoordHoek

Wel en geen gemaar

Ik voel een ‘maar’ aankomen: het staat nog niet in de Dikke Van Dale, maar wordt in de spreektaal vaak gebruikt.

Categorieën
Woorden weten alles

Wat een troep!

Duizenden troepen, zijn dat duizenden mensen of een veelvoud daarvan?

Categorieën
WoordHoek

Okseldiep

Okseldiep duiken is een rare woordcombinatie, maar als ‘lichaamsmaat’ komt okseldiep wel degelijk voor.

Categorieën
WoordHoek

Eindspel

Het reproductiegetal van het woord eindspel is rap aan het stijgen, stelt Ewoud Sanders. Maar hij vindt het een soort Hollywoodwoord.

Categorieën
WoordHoek

Slamuil en sleutelslaapje

Dit weekend leerde Ewoud Sanders twee nieuwe woorden: slamuil en sleutelslaapje.

Categorieën
Woorden weten alles

De non-binaire non

Het woordenboek wordt genderinclusief! Maar of die claim van Van Dale nu wel helemaal klopt …

Categorieën
WoordHoek

Schathemeltjerijk

Het vermogen van de tien rijkste mannen ter wereld is de eerste twee jaar van de coronapandemie verdubbeld. Hier een korte beschouwing over het woord schathemeltjerijk.

Categorieën
WoordHoek

Lawaaiwoorden

Omdat we in extra rumoerige tijden leven, een extra lange WoordHoek over een woord met een wonderlijke en enigszins aanstootgevende geschiedenis: lawaai.

Categorieën
Woorden weten alles

Een beetje chance

Chance: toevalliger dan geluk. ‘Hoerenchance’ is nóg zeldzamer. Ludo Permentier wenst je een beetje chance in het nieuwe jaar.

Categorieën
Woorden weten alles

Alle hens aan dek

“In de zorg is het alle hens aan dek”, sprak de Belgische premier Alexander De Croo. Die uitdrukking kennen we sinds het midden van de negentiende eeuw.

Categorieën
Woorden weten alles

Wat vult mijn kabaske?

Ludo Permentier over het eeuwenoude bedelliedje dat tijdens Sint-Maarten wordt gezongen.

Categorieën
WoordHoek

Draaikonten in draaikonten­partijen

Steeds meer politici, uit zo’n beetje het hele politieke spectrum, krijgen het etiket draaikont opgeplakt.

Categorieën
Woorden weten alles

Dit zal (u) verbazen

Ludo Permentier over het ondervindend voorwerp.

Categorieën
WoordHoek

Jongetje van de klas

Nederland is de afgelopen weken, in aanloop naar en tijdens de klimaattop in Glasgow, in de media geregeld getypeerd als het braafste jongetje van de klas. Dat was ironisch bedoeld.

Categorieën
Woorden weten alles

In de groef

Je hebt mensen die spreken als versleten elpees. Meer dan eens springt hun naald uit de groef, van stopwoord naar stopwoord. Anderen hebben de heldere digitale kwaliteit van een cd.

Categorieën
WoordHoek

Gebakje versus taartje

Frank Oranje, de frauderende bestuursvoorzitter van landsadvocaat Pels Rijcken, vond dat je taartje moest zeggen in plaats van gebakje. Waarom?

Categorieën
Woorden weten alles

Een beetje opgelaten

Ludo Permentier voelt zich een beetje opgelaten.

Categorieën
WoordHoek

Dansmarathon

Dansend 25 km over de weg afleggen: zie daar een van de eerste dansmarathons. “Marathon dancing is de technische term voor de nieuwste methode van gracieuzen zelfmoord.”

Categorieën
Woorden weten alles

Doe de vaatafwas

Ludo Permentier schrijft over ‘uitschuifladderwoorden’, vaatafwas bijvoorbeeld.

Categorieën
WoordHoek

lesbische liefde

Het woord lesbisch in de seksuele betekenis maakte eerder opgang dan werd gedacht. En lesbienne debuteerde zeker een halve eeuw eerder in het Nederlands dan tot nu toe bekend was.

Categorieën
Woorden weten alles

Respect voor de metis

Schrap ‘metissenkinderen’ niet uit het woordenboek, waarschuwt Ludo Permentier.

Categorieën
WoordHoek

Gaschantage en gasflatie

De crisis met de gasprijzen brengt woorden in beeld als gaschantage en gasflatie.

Categorieën
Woorden weten alles

Fier op mijn taal

In de Week van het Nederlands denkt Ludo Permentier aan een ongemakkelijk moment aan een tafel vol ‘Hollanders’.

Categorieën
WoordHoek

Defenestreren: een woord voor het taalmuseum

Boosheid op politici leidde vroeger geregeld tot een wandaad waar een wonderlijk woord voor bestaat: defenestreren.

Categorieën
Woorden weten alles

Hoe mooi toch, die herfst

Hoe komt het eigenlijk dat het noorden van Europa ‘herfst’ zegt of iets wat daarop lijkt, en het zuiden iets wat op ‘automne’ lijkt?

Categorieën
WoordHoek

Woonprotesten tegen de wooncrisis

Een korte geschiedenis van drie sleutelbegrippen uit de wooncrisis: huizenmarkt, woningnood en woonprotest.

Categorieën
Woorden weten alles

Robbertje over taal

Laat het gesprek gaan over voetbal, over politiek of over het andere geslacht, er is altijd één diepere boodschap: ‘Kijk mij eens.’

Categorieën
WoordHoek

Van bosberaad tot heisessie

Voor het woord heidesessie blijken verschillende synoniemen te bestaan. De meeste werden met enig cynisme verwelkomd.

Categorieën
Woorden weten alles

De bank klapt dicht

De bank van morgen is een internetadres of erger nog: een app. Ludo Permentier verdiept zich in het woord bank.

Categorieën
WoordHoek

Ammehoela

Ruim negentig jaar geleden beheerste Afghanistan ook het nieuws. Dat leidde niet alleen tot honderden krantenkoppen, maar ook tot een nieuw Nederlands woord, namelijk: ammehoela.

Categorieën
Woorden weten alles

Adieu goede huisvader

De goede huisvader verdwijnt uit het Burgerlijk Wetboek. Ludo Permentier vraagt zich af hoe genderneutraal het Nederlands kan worden.

Categorieën
WoordHoek

W.F. Hermans contra de Grote Van Dale

De Dikke of Grote Van Dale heeft bij het grote publiek van oudsher een goede naam. Maar W.F. Hermans was het daar niet mee eens.

Categorieën
Woorden weten alles

Eerste schooldag

Van vrije tijd naar tijd voor lectuur en studie.

Categorieën
WoordHoek

Mussen in de hittegolf

Sinds wanneer kennen we het woord hittegolf? En zijn het mussen die op een hete dag van het dak vallen, of mossen?

Categorieën
Woorden weten alles

Het kumbayamoment

Ludo Permentier vraagt zich af waar het lied en het mysterieuze woord kumbaya vandaan komen.

Categorieën
Woorden weten alles

Wie vindt nog Franse dakjes?

Straks rijdt u misschien wel naar het Zuiden, de zon en de vrijheid tegemoet. Als u bij toeval in Wallonië of Frankrijk terechtkomt, moet u even rondkijken of u nog dakjes ziet.

Categorieën
Woorden weten alles

Waar wonen al die mensen?

Balenaars, Madrilenen en Kolhamsters. Ludo Permentier verdiept zich in afleidingen van plaatsnamen.

Categorieën
WoordHoek

Tuig van de richel

Volgens Geert Wilders zijn journalisten, op een enkele uitzondering na, tuig van de richel. Waar komt die uitdrukking vandaan?

Categorieën
WoordHoek

Homogenezing

Ewoud Sanders krijgt een vieze smaak in zijn mond van het woord homogenezing: “een verwerpelijk waanidee waarvan dwalende heteroseksuelen dringend zouden moeten worden genezen.”

Categorieën
Woorden weten alles

Ruzie op de trap

Als mensen tegelijk dezelfde ladder op willen, kan de wederzijdse ergernis alleen maar groeien. Escaleren, heet dat. Komt dat woord niet van het Franse ‘escalader’ of ‘escalier’?

Categorieën
WoordHoek

Het zwarte goud

We konden er vorige week niet omheen: het zwarte goud. Een woordcombinatie met steeds meer betekenissen.

Categorieën
Woorden weten alles

Dood is een moeilijk woord

Ludo Permentier loopt te mijmeren op een kerkhof waar hij niemand kent.

Categorieën
WoordHoek

Wildwest in de polder

Ewoud Sanders vraagt zich af sinds wanneer wij het Wilde Westen van de Verenigde Staten met woeste taferelen associëren.

Categorieën
Woorden weten alles

Kom op met dat plichtwerk!

Als we een woord nodig hebben, dan moeten we het maar gebruiken, vindt Ludo Permentier. Zelfs al is het een ‘lelijk woord’.

Categorieën
Woorden weten alles

(On)rust door het protocol

Ludo Permentier schrijft over protocol. Een woord dat je niet elke dag tegenkwam, tot de overheid regels ging uitschrijven voor de minste van onze sociale gedragingen.

Categorieën
WoordHoek

De menselijke maat

Als het aan Mark Rutte ligt komt de menselijke maat terug in de Nederlandse politiek.

Categorieën
Woorden weten alles

En een beetje gauw

Ludo Permentier vraagt zich in zijn nieuwste column af waarom alles toch zo snel, direct en gauw moet.

Categorieën
WoordHoek

Joodse namen in ons telefoonalfabet

Een kijkje in de geschiedenis van het Nederlandse spelalfabet.

Categorieën
WoordHoek

Brisante notulen en bommen en granaten

Ewoud Sanders over brisant: het duurde opvallend lang voordat dit woord figuurlijk werd gebruikt.

Categorieën
Woorden weten alles

Als God in Frankrijk

Ludo Permentier gaat op zoek naar verklaringen voor deze ‘goddelijke’ uitdrukking.

Categorieën
Woorden weten alles

Een draagvlak voor dt

Ludo Permentier schrijft in zijn wekelijkse column over het verband tussen het afschaffen van dt-regels, de automatische piloot en middeleeuwse steenkappers.

Categorieën
WoordHoek

Zwalkend zwabberbeleid

Ewoud Sanders organiseerde een kleine fieldlab onder jongeren rondom de woorden zwabber en zwabberen.

Categorieën
Woorden weten alles

Een woord van pijn

In zijn kindertijd zou Ludo Permentier bij pijn geen au geroepen hebben, maar ai.